چرا  همیشه  اجناس که نشان استاندارد دارند در بازار مشتری بیشتر دارند؟

معرفی استانداردها

مقدمه:
بصورت کلی استانداردرا به معنی نظم،قاعده و قانون دانسته اند. سازمان بین المللی استاندارد آنرا اینگونه تعریف نموده است:استاندارد مدرکی است دربر گیرنده قواعد،راهنمایی ها یا ویژگیهایی برای فعالیت ها یا نتایج آنها به منظور استفاده عمومی و مکرر که از طریق همرایی فراهم وبه وسیله سازمان شناخته شده ای تصویب شده باشد و هدف از آن دست یابی به میزان مطلوب از نظم در یک زمینه خاص است. در سطح بین المللی سازمانی به نام سازمان بین المللی استاندارد وجود دارد که ۱۶۳ کشور عضو آن می باشند. در کشورایران ،موسسه مرجع برای استاندارد موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است که عضو فعال سازمان بین المللی استاندارد نیز می باشد.
اولین بار سازمان استاندارد در سال ۱۹۴۷ تأسیس شد.

علامت استاندارد
علامت استاندارد نشان مرغوبیت کالاست و اجناس یا خدماتی که هیچ نشان استانداردی بر خود ندارند، برای استفاده و خرید به‌هیچ عنوان مناسب نیستند
شاید نتوان تعریف خیلی دقیق و صحیحی از استاندارد ارایه کرد، ولی به‌طور کلی می‌توان این‌گونه عنوان کرد که استاندارد آزمایش‌ها و مطالعات گذشته برای نتیجه‌گیری و استفاده در آینده است.
البته باید به این مهم توجه داشت که در طول تاریخ همواره معیارهای استاندارد تغییر می‌کند و هیچ‌گاه یکسان نیست. به‌واقع هر دوره‌ای استاندارد خود را می‌طلبد. امروزه وقتی کالایی را خریداری می‌کنیم به غیر از برند آن به تاریخ تولید، انقضا و نشان یا نشان‌های استاندارد آن توجه می‌کنیم.
استانداردها اما تنها مربوط به کالا نمی‌شوند، بلکه بسیاری از خدمات را نیز شامل می‌شوند. باید قبول کرد هر کالا و یا هر نوع خدماتی باید در یک چارچوب مشخص ارایه شود و این چارچوب‌ها را می‌توان با استاندارد تعریف کرد. در دنیای امروزی تقریباً تمامی کشورها برای خود یک استاندارد ملی دارند.
به ‌عبارت دیگر در بیشتر کشورها سازمانی وجود دارد که بر کیفیت کالاها نظارت می‌کند که به نام سازمان استاندارد معروف است. در برخی موارد بسیاری پا را فراتر گذاشته و موسساتی را ایجاد کرده‌اند که کارشان استاندارد است. با این اوصاف تعداد استانداردهای صادر شده مرتب بالاتر و بالاتر رفت، به‌گونه‌ای که درحال حاضر بسیاری از حرفه‌های مختلف در دنیا استاندارهای مخصوص خود را دارند. در این صفحه همشهری زندگی نشان‌های معتبر استاندار را معرفی می‌کنیم. صفحه‌واقعیت این است که این‌ها مشتی از خروار ستانداردهای موجود در دنیا هستند!

سازمان بین‌المللی استانداردسازی
سازمان بین‌المللی استانداردسازی (به انگلیسی: The International Organization for Shttps://novinposhesh.comtandardization) (به فرانسوی: Organisation internationale de normalisation) که معمولاً به نام ایزو (به انگلیسی: ISO) شناخته می‌شود یک موسسه بین‌المللی تعیین استاندارد متشکل از نمایندگان موسسات استانداردسازی ملی است. این سازمان، یک سازمان غیر دولتی است که به صورتی گسترده به وضع استانداردهای کلی و جزئی در رابطه با هماهنگ کردن استانداردهای متفاوت جهانی می‌پردازد. در عمل ایزو به صورت یک کنسرسیوم با ارتباطات قوی با دولت‌ها فعالیت می‌کند. این مؤسّسه انواع استانداردهای تجاری و صنعتی جهانی را تعیین می‌نماید. مرکز این موسسه در ژنو سویس قرار دارد.[۱] ایزو کار رسمی خود را از تاریخ بیست و سوم فوریه ۱۹۴۷ آغاز کرده است . این سازمان به ترویج جهانی استانداردهای اقتصادی و صنعتی می‌پردازد تا مبادلات صنایع و فنون مختلف را در یک راستا هماهنگ کند.

سازمان بین‌المللی استاندارد سازی، با وجود این که یک سازمان غیردولتی است اما به‌دلیل این که استانداردهای این موسسه تبدیل به قوانین می‌گردد از بیشتر سازمان‌های غیردولتی قدرتمندتر می‌باشد. امروزه نزدیک به ۱۵۷ کشور در این سازمان به عضویت درآمده‌اند که ایران نیز یکی از همین اعضاست.

نام و اختصار
لوگوهای سازمان در دو زبان، انگلیسی و فرانسوی، شامل حروف ISO (تلفظ می‌شود /ˈʌɪsəʊ/) است و معمولاً با این حروف به آن اشاره می‌گردد. با این وجود این حروف اختصار نام کامل آن در هیچ یک از این دو زبان نیست. نام این موسسه از کلمه یونانی (ἴσος (isos به معنای برابری گرفته شده است. با توجه به اینکه مؤسس این سازمان متوجه گشت که حروف مخفف این سازمان در زبان‌های مختلف با یکدیگر یکسان نیست ISO را به عنوان نام سازمان انتخاب نمود و خود این مطلب نشان دهنده هدف این سازمان یعنی برابری و استانداردسازی فرهنگ‌هاست.

استاندارد در ایران
اندازهٔ معمول هر چیز را که بر پایه قرارداد، سنت یا تصمیم سازمانی مبنا و پیمانه اندازه گیری درنظر گرفته شده را استاندارد می گویند.
استاندارد عبارت است از نظمی مبتنی بر نتایج ثابت علوم، فنون و تجارب بشری، که بصورت قواعد، مقررات و نظامهایی به منظور ایجاد هماهنگی و وحدت رویه، افزایش میزان تفاهم، تسهیل ارتباطات، توسعه صنعت، صرفه جویی در اقتصاد ملی، حفظ سلامت و ایمنی عمومی، گسترش مبادلات بازرگانی داخلی و خارجی و … به کار می رود.
اندیشه تشکیل سازمان بین المللی استاندارد در چهاردهم اکتبر سال ۱۹۴۶ بین رؤسای بیست ­و پنج کشور در لندن شکل گرفت. مقر این سازمان در ژنو می باشد.
مجمع عمومی سازمان بین المللی استاندارد در سال ۱۹۶۱، مقرر داشت که از سال ۱۹۷۰، چهاردهم اکتبر به نام روز جهانی استاندارد تعیین و نامگذاری شود. این امر با استقبال سازمان ملل مواجه شد تا اهمیت و ارزش فراون استاندارد برای جهانیان آشکار گردد.
هم اکنون درسراسر جهان مؤسسه های استاندارد در راه تهیه، تنظیم و اجرای قوانین و مقررات استاندارد، تلاشهای علمی فراوانی انجام می دهند. استانداردهایی که این موسسه ها درسطح یک کشور وضع می کنند، استانداردهای ملی خوانده می شود. تمامی مؤسسه های استاندارد کشورها عضو سازمان جهانی استاندارد هستند و این سازمان با همکاری و همفکری مؤسسه های استاندارد ملی، استانداردهای بین المللی را تهیه می کند.
ایران یا ISIRI ؟

علامت استاندارد ایران را حتما دیده‌اید.
این آرم را استاد مرتضی ممیز طراحی کرده‌است. علامت یک S بزرگ که داخل آن حروفی نقش بسته‌است. S که حرف اول کلمه استاندارد است. اما حروف نقش بسته داخل آن چه معنایی دارد؟
«موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران» نام رسمی ارگانی است که وظیفه تهیه استانداردها را برای کالاهای گوناگون بر عهده دارد و این آرم استاندارد را برای کالاها صادر می‌کند. نام انگلیسی این سازمان به صورت Institute of Standard and Industrial Research of Iran است که اگر حروف اول این کلمات را کنار هم بگذاریم به عبارت ISIRI می‌رسیم.
حروفی که داخل  نشان استاندارد دیده می‌شود همین کلمه ISIRI است که با فونت خاصی نوشته شده. اما اگر به نشان استاندارد روی کالاها دقت کنید می‌بینید که این آرم اکثراً برعکس چاپ شده است. البته هنر استاد ممیز بوده که حروف ISIRI را طوری نوشته که به صورت وارونه به شکل کلمه فارسی «ایران» در می‌آید؛ اما به نظر می‌رسد هدف اصلی نوشته کلمه ISIRI بوده. چراکه با فرض این‌که «ایران» مد نظر بوده، حرف «ن» مقداری غیرعادی نوشته شده. من این آرم را روی کالاها در هردوجهت دیده‌ام و این تفاوت برایم جالب بود. خود سایت استاندارد برای نمایش لوگویش از یک انیمیشن استفاده کرده که آرم آن می‌چرخد و نمی‌توان گفت کدام جهت درست است. فایل‌هایی که از سایت می‌توان گرفت حاوی لوگویی است که به جای ISIRI ،  «ایران» را دارد. خلاصه معلوم نیست موسسه استاندارد که قرار است مقررات دقیقی برای تولید کالا وضع کند، چرا در مورد آرم خودش زیاد دقت به خرج نداده‌است!

تاریخچه استاندارد در ایران:
در ایران برای اولین بار با تصویب قانون اوزان و مقیاس­ها در سال ۱۳۰۴ شمسی، تشکیلات سازمانی که بعداً به مؤسسه مستقل استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور تغییر شکل داد، پایه ریزی شد.
در سالهای ۱۳۲۴ و ۱۳۳۲به لحاظ اهمیت یافتن نظارت بر ویـژگیها و کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی هسته­های تکامل یافته در موسسه به صورت یک اداره در وزارت بازرگانی شکل گرفت و در ادامه با تصویب قانون «تاسیس مؤسسه استاندارد ایران» مسئولیت­ها و چارپوب­های مستقل در قالب هدفهای ملی تعیین و موسسه به صورت ساختاری مستقل شروع به فعالیت کرد. عضویت مؤسسه در سازمان بین المللی استاندارد ISO در سال ۱۳۴۳ تحقق یافت و به تدریج با عضویت در بیش از ۱۰۶ کمیته فنی اصلی و فرعی و عضویت فعال و به عنوان عضو ناظر در ۱۴۰ کمیته فنی اصلی و فرعی و پذیرش مسئولیت دبیرخانه کمیته­های فنی ISO/TCI۱۳۴ و ISO/TC۲۱۷ و ISO/TC۹۱، فعالیتهای آن، توسعه یافته است.
مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، علاوه بر عضویت در ISO هم­اکنون در کمیته بین­المللی الکترونیک TEC، سازمان بین المللی اندازه شناسی قانونی OIML، عهدنامه متر راجع به دفتر بین المللی اوزان و مقیاس­ها BIMP، انجمن جهانی سازمان­های تحقیقات صنعتی و تکنولوژی WAITRO، کدکس غذایی و مجمع جهانی تأیید صلاحیت IAFنیز عضویت دارد.[۳]

 عملکرد موسسه استاندارد:
مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران وظیفه تدوین استاندارد ملی در بخشهای کشاورزی، صنعت، معدن، ارتباطات، موادغذایی و… را بر عهده دارد. این مؤسسه جهت حصول اطمینان از رعایت اصول استاندارد در فرآیندهای تولید کالا در کشور، حداقل یک بار در ماه از خط تولید کارخانه­ها نمونه برداری می کند و در صورت لزوم، کالاهایی را به عنوان نمونه از بازار خریداری و آزمایش می کند، تا میزان تطابق آنها را با استاندارد تعیین شده بررسی نماید. مؤسسۀ استاندارد در صورت کشف کالاهای غیراستاندارد آنها را از مراکز تولید، توزیع و فروش، جمع­آوری و از ارایۀ این گونه کالاها به بازار جلوگیری به عمل می آورد. سپس کارشناسان مؤسسه استاندارد بعد از بررسی کالاهای غیراستاندارد، قابلیت اصلاح یا استفاده از آنها را به عنوان مادۀ اولیه مشخص می کنند. اگر مسئولان واحدهای تولیدی یا خدماتی و محلهای عرضۀ کالا از بازرسی کارشناسان مؤسسه استاندارد جلوگیری به عمل آورند، به مجازاتی که در قانون پیش بینی شده است، محکوم می شوند.[۴]

 نقش استاندارد در رشد صنعتی و اقتصادی:
استاندارد و استاندارد کردن از پایه­های استوار علم و فن آوری است که در پیشرفت صنعت و اقتصاد نقش بسزایی دارد و باید در جهت افزایش سطح کیفیتها تلاش کرد تا به فن آوری پیشرفته تولید هر محصول نایل آمد.
اغلب چنین می پندارند که استاندارد فقط برای حفظ منفعت مصرف کننده است؛ البته این نظر تا حدّی صحیح است و استاندارد به نیازهای فردی و اقتصادی مصرف کنندگان توجه دارد، امّا استحکام صنعت و فن آوری را نیز درنظر دارد و می­توان گفت که سود حاصل از رعایت استاندارد برای تولید کنندگان بیش از مصرف کنندگان است، زیرا صرفه­جوییهای حاصل از کاهش انواع قطعات و مواد اولیه غیرضرروی و ضایعات، به قدری چشمگیر است که هرگونه سرمایه گذاری در زمینه استانداردسازی فرآورده­ها و خدمات را برای صاحبان صنایع موجه می سازد، بطوری که آنان در اندک زمان می توانند نتایج ملموس آن را در مبالغ ذخیره شده مشاهده کنند. با اجرای قوانین و مقررات استاندارد هزینه­های انبارداری و ساخت ابزار و ماشین آلات تنزل می یابد؛ روند تولید، منظم می شود؛ آرایش عملکرد کارخانه­ها به نحو متعادلی تنظیم می گردد؛ نگهداری اسناد، نقشه­ها و طرحهای مربوط به تولید محصولات طبق یک نظام دقیق بازیابی سریع، طبقه­بندی و بایگانی می­شود؛ همکاری میان واحدهای مختلف سازمان یا کارخانه برای پیشبرد روند تولید میسر می­شود؛ تفاهم کارکنان در مسائل فنی تحقق می پذیرد و سرانجام با تولید کالای دارای کیفیت و بسته­بندی مطلوب، رضایت مصرف کنندگان نیز جلب می شود و بدین ترتیب استاندارد، شالوده استواری را برای پیشرفت و توسعه صنعت و اقتصاد فراهم می­سازد.
در جهان صنعتی امروز همه چیز در حال تحول است، در این عرصه استانداردهای جدیدی که به “مدیریت کیفیت” موسوم است فقط به نتیجه محصول نهایی بسنده نمی­کند، بلکه یک خط تولید را از ابتدا تا انتها زیر نظر می­گیرد. این مدیریت برنامه ریز و هدفمند، زندگی و پویایی را به بخشهای سازمانی هدیه می دهد. سرمایه­گذاری در جهت بهبود کیفیت کالاهای تولیدی برای پاسخگویی به نیازهای مصرف کنندگان داخلی و راهیابی کالاها به بازارهای جهانی و کاهش واردات، مهمترین اصل درخط مشی توسعه اقتصادی است. هر کشور درحال توسعه، که افزایش و بهبود ظرفیتهای صنعتی را در رأس برنامه­های خود قرار داده باشد، در می­یابد که استاندارد کردن شاخصهای تولید و خدمات و همچنین سنجش و کنترل کیفیت محصولات، یکی از نکات اصلی در برنامه­های توسعه است.[۵]

 استاندارد و اقتصاد خُرد:
در مباحث اقتصاد خرد، عرضه و تقاضا مطرح است که مهمترین عامل تنظیم آن مطلوبیت کالایی است که مصرف کننده خریداری می­نماید. مطلوبیت با دو عنصر قیمت و کیفیت رقم می خورد، کیفیت، بیان کننده دوام، کاربری، بسته بندی، زیبایی و خدمت کالاست و استانداردها جز این نیست که زمینه­های ارتقاء کیفیت را در ابعاد فوق­الذکر فراهم می سازد. از طرفی قیمت کالا نقش تعیین کننده­تری در تنظیم بازار عرضه و تقاضا دارد؛ لیکن در کشورهای توسعه یافته که درآمد ملّی روزافزونی دارند، کیفیت مقدم بر قیمت کالا قرار گرفته و رفتار مصرف کننده را از لحاظ رعایت اصول منفعت و هزینه در درازمدت رقم می زند.

 استاندارد و اقتصاد کلان:
در اقتصاد کلان، مباحث تولید ملی، سرمایه گذاری، تجارت خارجی و اشتغال کامل مطرح است، استانداردها مبنا و اصول حرکت بسوی تولید انبوه می­باشند. بنابراین اجرای نظام استانداردها تولید انبوه را به کشورها به ارمغان آورده و باعث رشد درآمد ملی خواهدشد و به تبع آن سرمایه گذاری رونق گرفته، زمینه­های اشتغال کامل را در سطح ملی ایجاد خواهد کرد. از طرفی اجرا و به کارگیری استانداردهای بین المللی، تجارت خارجی را تسهیل نموده و به تدریج سهم بیشتری از بازارهای بین المللی به دنبال خواهد آورد.

استاندارد اروپا
این استاندارد که با عبارت مخفف CE نشان داده می‌شود، به منظور استانداردسازی اجباری در بسیاری از محصولات تجاری و صنعتی که در منطقه اقتصادی اروپا تولید یا به فروش می‌رسند، ارایه شده است. این حروف اختصار کلمات فرانسوی Communauté Européenne است. محصولاتی که واجد دریافت علامت CE می‌شوند، باید از نظر سلامت، امنیت و مضرنبودن برای جسم انسان و طبیعت مورد بررسی قرار گیرند و اگر واجد این شرایط باشند قادر به دریافت این نشانه خواهند بود.
به‌طور کلی و به عبارت ساده‌تر نشان CE گویای مطابقت محصول با مقررات جامعه اروپا درخصوص ایمنی، سلامت و حفاظت مصرف‌کننده و محیط‌زیست است. هدف اصلی استاندارد، مطابقت محصول با الزامات اساسی مقررات جامعه اروپاست و اجازه می‌دهد که محصولات به‌طور آزاد در بازار اتحادیه اروپا عرضه شوند. این درحالی است که به مسئولان گمرک‌ها و مقامات مربوطه هم اجازه می‌دهد محصولات غیرمنطبق را از بازار اتحادیه اروپا جمع‌آوری کنند.

استاندارد آمریکا
مؤسسه ملی استاندارد یا ANSI (American NationalStandards Institute) یک موسسه خصوصی غیرانتفاعی است که بر نحوه استانداردهایی که برای محصولات، خدمات، روندها، سیستم‌ها و کار کارمندان صادر می‌شود، نظارت می‌کند. یکی دیگر از کارهای این موسسه این است که استانداردهای آمریکا را با استانداردهای جهانی تطبیق می‌دهد تا از آن‌ها به‌صورت جهانی و در سطحی وسیع‌تر نیز بتوان استفاده کرد.
کار اصلی این موسسه این است که اعتبار استانداردهای تولید شده به‌وسیله نمایندگان موسسات استانداردسازی، آژانس‌های دولتی، گروه‌های مصرف‌کننده، شرکت‌ها و… را تایید می‌کند. این استانداردها تضمین می‌کنند که محصولات دارای عملکرد و ویژگی‌های یکسانی هستند تا مصرف‌کنندگان از محصولاتی با همان مشخصات استفاده کنند و به همان صورت آزمایش شوند. دفتر مرکزی این موسسه در واشنگتن و دفتر عملیاتی آن در نیویورک است.

ایزو
ایزو ‌مخفف سازمان بین‌المللی استاندارد (International Standard Organization) است.
موسسه بین‌المللی استانداردسازی(ایزو) یک فدراسیون بین‌المللی متشکل از نهادهای ملی استاندارد است. تعداد این نهادها بیش از ۱۴۰تاست که هر یک از آن‌ها متعلق به یک کشور هستند. ایزو یک سازمان غیردولتی(NGO) است که در سال۱۹۴۷ میلادی  تاسیس شد. وظیفه ایزو ارتقای توسعه استانداردسازی و فعالیت‌های مربوط به آن در دنیاست.
تمامی این امور برای ایجاد تسهیلات در زمینه صادرات و واردات کالاها، فن‌آوری‌ها و خدمات است. مجموع فعالیت‌های ایزو قراردادهای بین‌المللی است که به‌عنوان استانداردهای بین‌المللی انتشار پیدا می‌کند. جالب است بدانید سیستم‌های مدیریتی ایزو از طریق بیش از ۴۳۰هزار سازمان در ۱۵۸کشور به اجرا درمی‌آید. حدود ۳۰۰استاندارد ایزو به‌صورت عمومی در دسترس هستند. به‌عنوان مثال استاندارد ایزو۱۴۰۰۱ استانداردی مربوط به مدیریت محیطی است.

استاندارد TUV
یکی از معتبرترین استانداردهای دنیا متعلق به سازمانی است در آلمان که روی سلامتی کالاهای صنعتی ارایه شده از جانب شرکت‌های مختلف نظارت دارد تا استانداردهای ارایه شده برای سلامت انسان و محیط‌زیست را تامین کنند.
این سازمان به‌عنوان یک مشاور مستقل بر سلامت کارکرد کالاها یا محصولاتی مانند محصولات کشاورزی، دودزایی وسایل نقلیه، استاندارد ساخت موتور خودروهای سنگین و سبک و تاسیسات انرژی را نظارت دارد.
بسیاری از زیرشاخه‌های دارنده TÜV می‌توانند به عنوان سازمان‌دهندگان و هم‌چنین گسترش‌دهندگان مقوله انرژی و مفاهیم وابسته به آن عمل کنند و راه‌حل‌هایی برای مشکلات زیست‌محیطی ارایه دهند. آن‌ها باید خود از قوانینی که بر مبنای TÜV به آن‌ها اهدا می‌شود، تبعیت کنند و در راستای سلامت انسان و محیط گام بردارند. شایان ذکر است که استاندارد TÜV قابلیت انطباق با انواع ایزوها را دارد.

استاندارد حلال
این استاندارد مختص کشورهای اسلامی و مسلمانان جهان است. از نام این استاندارد مشخص است که بیشترین کاربرد آن برای موادغذایی است و نشان می‌دهد که مسلمانان می‌توانند ماده غذایی را که از چنین استانداردی برخودار است، مصرف کنند. در سال۲۰۰۴ استاندارد غذای حلال تدوین و در سال۲۰۰۶ بنگاه توسعه صنعت حلال (HDC)برای هماهنگی و یکپارچه شدن توسعه صنعت حلال مالزی تأسیس شد.
البته در کشورهای اسلامی به‌دلیل آن‌که اکثریت جمعیت را مسلمانان تشکیل می‌دهند، طبیعی است که این محصولات غذایی بر طبق شریعت اسلامی حلال باشند، اما برای بسیاری از مسلمانان ساکن کشورهای غیرمسلمان داشتن چنین استانداردی بر روی موادغذایی لازم است.
باید به این نکته مهم توجه داشت که بر اساس چارچوب‌های وضع شده غذای حلال نه تنها باید از هرگونه ترکیب حرام بلکه از هر ناپاکی عاری باشد. در نتیجه این موضوع می‌تواند فراتر از خط تولید بلکه تا مرحله بسته‌بندی و انبار و… هم‌پیش برود.

معرفی انواع استانداردهای معروف
استاندارد HACCP
HACCP مجموعه الزامات مربوط به سیستم مدیریت بهداشت مواد غذایی است که این اصطلاح از اولHazard Analysis & Critical Control Poine“ به معنی ” تجزیه و تحلیل خط و نقاط کنترل بحرانی“ گرفته شده است. برای اولین بار HACCP در سال ۱۹۷۱ در کنفرانس ملی حفاظت مواد غذایی مطرح شد. سپس در سال ۱۹۷۳ سازمان فضا نوردی آمریکا (ناسا) با همکاری شرکت پیلسبوری این سیستم را برای اطمینان از سلامت مواد غذایی فضا نوردی اجرا کردند. این سیستم در سال ۱۹۸۵ به اطلاع عموم رسید و در سال ۱۹۹۳ توسط کمیسیون کدکس FAO/WHO پذیرفته شد. در سال ۱۳۷۷ اداره استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران آیین کار استفاده از HACCP را تحت عنوان استاندارد ملی ۴۵۵۷ منتشر کرد. حروف کلمات ”
این سیستم با هدف ایمن سازی فرآیندهای تولید مواد غذایی و پیشگیری از بروز حوادث ناشی از مشکلات بهداشتی مواد غذایی در سازمانها مستقر می شود. HACCP دارای ۷ اصل به شرح ذیل است:
۱- تجزیه وتحلیل مخاطرات موجود (میکروبی، شیمیایی فیزیکی)، تعیین اندازه مخاطره
۲- شناسایی نقاط کنترل بحرانی
۳- تعیین محدوده های بحرانی
۴- تعیین سستم نظارتی برای هر کدام از نقاط کنترل بحرانی
۵- اقدامات اصلاحی
۶- سیستم مستند سازی و نگهداری سوابق
۷- ایجاد فرآیندهای تصدیق
با توجه به اینکه در حال حاضر HACCP به عنوان یک استاندارد بین المللی از طرف سازمان ISO منتشر نشده است معمولاً در ممیزیهای اجرا شده از طرف موسسات گواهی دهنده بر حسب آیین نامه های هر موسسه الزامات کمی متفاوت است و این گواهینامه ها از طرف مراجع اعتبار دهنده تایید نمی شوند.
مزایای بکارگیری استاندارد:
استقرار سیستم HACCP در سازمان با توجه اجرای مراحل کنترل مناسب و موثر در طول فرآیند های پذیرش مواد اولیه، تولید محصول، انبارش و نگهداری و ارسال محصول به سازمان اطمینان می دهد که با حداقل هزینه مطمئن ترین کنترلها را انجام می دهد و می توان به مزایای زیر اشاره کرد:
– ایجاد اطمینان در مصرف کنندگان محصولات
– حرکت به سمت تولید بدون نقص (Zero Defect) با استفاده از اصول GMP
– پیشگیری از مخاطرات شیمیایی، میکروبی و فیزیکی که ممکن است در فرآورده های غذایی موجب خسارت رساندن به مشتری و کاهش اعتبار سازمان شود.
– سازگاری با سیستمهای مدیریت کیفیت ISO 9000:2000
دامنه کاربرد:
کلیه سازمانهای تولیدی و خدماتی که در زنجیره تامین مواد غذایی جامعه نقش ایفا می کنند مانند مجتمع های کشف صنعت، تولید کنندگان مواد غذایی، توزیع کنندگان مواد غذایی، سردخانه ها و…. می توانند با استفاده از اصول HACCP نسبت به تضمین سلامت محصولات غذایی خود اطمینان لازم را کسب نمایند.                         

استاندارد ISO 14000
استاندارد خانواده ISO 14000 شامل استاندارد های بین المللی در رابطه با سیستم های زیست محیطی می باشد. این استاندارد در سال ۱۹۹۶ میلادی توسط کمیته فنی ۲۰۷ سازمان ایزو به وجود آمد.
یک سیستم مدیریت زیست محیطی می تواند به عنوان بخشی از سیستم جامع مدیریت به حساب آید.
این سیستم شامل ساختار سازمانی، فعالیتهای طرح ریزی، تعریف مسئولیتها، تعیین روش ها و فرآیندها و همچنین در اختیار گیری منابع لازم برای تهیه، اجرا، بازنگری و حفظ خط مشی زیست محیطی سازمان است.
سیستم مدیریت محیط زیست بر مبنای استاندارد ISO 14001 به عنوان یک الگوی اجرایی توسط مرجع صدور گواهینامه (Certificationn Body ) مورد ارزیابی قرار می گیرد.
مزایای بکارگیری استاندارد:
– ایجاد سیستمهای مدیریت زیست محیطی که منجر به حفاظت بیشتر از محیط زیست می شود.
– به حداقل رسانیدن موانع غیر تعرفه ای تجاری و تسهیل تجارت بین الملل با توجه به بها دادن بیشتر به محیط در سازمان ها
– جلب مشتریان بیشتر و افزایش سهم بازار در سطح بین المللی
– افزایش رعایت مقررات و قوانین مربوط به محیط زیست
– استفاده بهینه از منابع طبیعی
– تسهیل تجارت بین الملل
– ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای سازمان
دامنه کاربرد:
این استاندارد برای کلیه صنایع کاربرد دارد.

استاندارد ISO 9000
در سال ۱۹۸۷ کمیته فنی ۱۷۶ سازمان ایزو (ISO/TC 176 ) سری استاندارد ISO 9000 را به جهانیان ارائه نمود.
هدف از تدوین این سری استاندارد به وجود آوردن الگوئی بین المللی برای پیاده سازی و استقرار سیستم های مدیریت و تضمین کیفیت بوده که مورد استقبال فراوان در سطح دنیا قرار گرفت.
سری استانداردهای ISO 9000 مجدداً در سال ۱۹۹۴ مورد بازنگری قرار گرفته و به صورت هفده استاندارد متفاوت منتشر گردید.
آخرین بازنگری استانداردهای سری ISO 9000 در سال ۲۰۰۰ انجام شده است در این بازنگری، استاندارد با نگرش فرآیند گرا در سیستم مدیریت کیفیت سازمان سعی در نزدیک شدن به مدلهای مدیریت کیفیت جامع را دارد. نهادینه نمودن بهبود مستمر در سیستم مدیریت کیفیت سازمان از تفاوتهای اصلی دیگر این استاندارد با ویرایش قبلی آن است.
ساختار سری استانداردهای ISO9000 شامل ISO9000:2000 (به تشریح اصطلاحات و تعاریفی می پردازد که در استاندارد به آن اشاره شده است) ، ISO9001:2000 (الزامات اجرایی سیستم مدیریت کیفیت که سازمان جهت برآورد مقاصد یا صدور گواهینامه مورد استفاده قرار میدهد)وISO9004:2000 (خطوط راهنما برای عملکرد بهتر سازمان در راستای سیستم مدیریت کیفیت است) میباشد.
مزایای بکار گیری استاندارد:
– بررسی مجدد فعالیت های سازمان بر اساس اهداف سازمان و رفع کاستی ها
– شفافیت فرآیندها و شاخص ها در سازمان
– جلوگیری از دوباره کاری ها به واسطه تعریف فعالیتهای برنامه ریزی شده و سیستماتیک
– کاهش هزینه ها
– ایجاد اطمینان و اعتماد در درون سازمان
– ایجاد اطمینان و اعتماد درون سازمان (مشتری)
– افزایش توان رقابت در عرصه بین الملل
دامنه کاربرد:
این استاندارد در کلیه سازمانهای تولیدی، خدماتی و پژوهشی و آموزشی و …… کاربرد دارد.

استاندارد ISO /IEC 17025
روند تخصصی شدن فعالیتهای سازمانها موسسات و سازمانهای تدوین کننده استاندارد را بر آن می دارد تا نیازمندیهای خاصی را جهت حصول اطمینان از کیفیت خدمات این نوع سازمانها تدوین نمایند.
علاوه بر استاندارد ISO 9001 که الزامات عمومی سیستم مدیریت کیفیت را برای کلیه سازمنها بیان می نماید در صنایع مختلف استانداردهایی منتشر می شود که الزامات خاصی را برای آن تعریف می نماید که این الزامات به صورت مکمل / جایگزین الزامات عمومی ISO 9001 سیستم مدیریت کیفیت سازمان را شکل می دهد.
ISO/IEC 17025 یکی از این استانداردهای تخصصی است که برای تشریح سیستم مدیریت کیفیت آزمایشگاهها تدوین شده است. این استاندارد بین المللی نتیجه اجرای مجموعه الزامات ISO/IEC Guide 25 و EN 45001 است که هم اکنون با توجه به تجربیات ناشی از اجرای دو استاندارد فوق جایگزین این دو می شود.
این استاندارد که با همکاری کمیته بین المللی الکترونیک (IEC ) و سازمان بین المللی استاندارد (ISO) تهیه شده است الزامات خود را در دو بخش سیستم مدیریت کیفیت (فصل چهارم استاندارد) و نیازمندیهای فنی (فصل پنجم استاندارد) مطرح نموده است.
در فصل چهارم استاندارد الزاماتی در خصوص سازمان، سیستم کیفیت، کنترل مستندات ، بازنگری قراردادها و….. مطرح شده که الزامات مذکور با الزامات ISO 9001 مشابهت دارد. در فصل پنجم استاندارد الزامات فنی در خصوص صلاحیت پرسنل، شرایط محیطی، روشهای آزمون، تجهیزات و….. ذکر شده است.
این بخش از استاندارد نیازمندیهای فنی متعددی که در ISO 9001 موجود نیستند را پوشش می دهد.
انطباق سازمان با ISO/IEC 17025 صرفاً توسط مراجع اعتبار دهنده (AB  ) گواهی می شود.
مزایای بکارگیری استاندارد:
۱- ایجاد اطمینان در مشتریان در خصوص خدمات آزمایشگاه
۲- کسب سهم بازار مشتریان دارای گواهینامه ISO/TS 16949 یا QS 9000 (طبق الزامات این استاندارد در سازمانها دارنده گواهی مذکور موظف به استفاده از خدمات ازمایشگاههای دارای گواهی ISO/IEC17025 می باشند )
۳- ایجاد قابلیت اخذ تایید صلاحیت فنی از اداره استاندارد ملی
۴- سازگاری با سیستمهای مدیریت کیفیت ISO 9001 ( به خصوص برای آزمایشگاههایی که بخشی از یک سازمان بزرگ دارای گواهینامه ISO 9001 می باشند )
۵- استفاده از مزایای عمومی استقرار سیستممهای مدیریت کیفیت در سازمانها.
دامنه کاربرد:
این استاندارد برای کلیه آزمایشگاههای ارایه دهنده خدمات اندازه گیری، تست، آزمون و کالیبراسیون (   آزمایشگاههای صنعتی ) بدون توجه به تعداد پرسنل یا گستردگی محدوده فعالیتهای آن قابل کاربرد می باشد.

استاندارد ISO/TS 16949
با وجود آنکه استانداردهای سری ISO 9000 به دلیل ماهیت مستقل خود، برای بسیاری از نهادها به عنوان پایه و اساس ساخت سیستم مدیریت کیفیت قرار گرفته، اما برخی از حوزه های اقتصادی به خصوص، مانند صنایع خودرو، که علاقه بیشتری به برآورده شدن خواسته های کیفی خود دارند اقدام به تدوین الزامات ویژه خود نموده اند و اجرای این خواسته ها را برای تامین کنندگان خود الزام نموده اند.
از آنجا که تعداد این الزامات سبب بروز مشکلاتی در خصوص ارزیابی مکرر خواسته های متفاوت برای  قطعه سازان طرف قرارداد , خودرو سازان مختلف شده است . بررسی ها برای حل این مشکل منجر به تشکیل گروه کاری بین المللی صنعت خودرو (IATF) گردید که این گروه کاری با همکاری کمیته فنی ۱۷۶ سازمان بین المللی استاندارد (ISO ) اقدام به یکپارچه سازی الزامات خودروسازان جهان گردید. ماحصل این تلاش انتشار مشخصه فنی ISO/TS 16949 در تاریخ ۱/۳/۱۹۹۹‌ گردید. در تدوین این مشخصه فنی مراجع ذیل به کار گرفته شده است:
۱- سری استانداردهای بین المللی مدیریت کیفیت ISO 9000
۲- نظامنامه های مرجع IATF در مورد ISO/TS 16949
۳- نظامنامه های مرجع خودروسازان آمریکایی (سری QS 9000)
۴- نظامنامه های مرجع خودروسازان ایتالیایی (سری AVSQ )
۵- نظامنامه های مرجع خودروسازان فرانسوی (سری EAQF)
۶- نظامنامه های مرجع خودروسازان آلمانی (سری VDA)
چون طبق قواعد ISO انتشار یک استاندارد بین المللی نیاز به طی تشریفات خاصی دارد، در موارد که به دلیل نیاز به بازار به وجود یک مدرک لازم است مدرک سریعتر در اختیار قرار گیرد سازمان ISO اقدام به انتشار یک مشخصه فنی (Technical Specification) می نماید و آن را با علامت ISO/TS منتشر می نماید. یک ISO/TS پس از انتشار ظرف سه سال مورد بررسی و بازنگری مجدد قرار می گیرد که ماحصل این کار بازنگری سال ۲۰۰۲ این مشخصه فنی و انتشار ISO/TS 16949:2002 می باشد. همچنین ظرف شش سال این نسخه فنی مورد بررسی مجدد قرار گرفته و به صورت یک استاندارد بین المللی منتشر شده یا از درجه اعتبار ساقط می شود.
با توجه به استقبال صنعت خودرو از این مشخصه فنی و پذیرش آن توسط خودروسازان عضو IATF امروزه سیستم کیفیت بر مبنای ISO/TS 16949 رایجترین الگوی سیستم مدیریت کیفیت در جهان می باشد بازنگری دوم این مشخصه فنی بر اساس الزامات ISO 9001:2000 و بر اساس رویکرد فرآیندی تدوین شده و حتی خودروسازان آمریکایی اعلام نموده اند که این مشخصه فنی به عنوان الزامات آنها نیز قابل قبول است. به کارگیری مشخصه فنی ISO/TS 16949 در حال حاضر توسط شرکت سازه گستر سایپا نیز الزام شده و این گروه خودرو سازی الزامات خود را تحت عنوان AR8201 بر اساس این مشخصة فنی و با افزودن الزمات خاص خود منتشر کرده است.
مشخصه فنی ISO/TS 16949:2002 برای اولین بار توسط شرکت مهندسین مشاور خانه کیفیت ترجمه و منتشر شده است که برای اطلاع بیشتر می توانید این کتاب را ملاحظه فرمایید.

مزایای بکارگیری استاندارد:
۱- انطباق کامل با استاندارد ISO 9001:2000 و قابلیت تلفیق به خصوص برای واحدهای تولیدی که هم برای صنعت خودرو و هم خارج از آن فعالیت می نمایند.
۲- قابلیت انطباق و سازگاری با استاندارد مدیریت ، زیست محیطی ، ISO 14000
۳- استقرار یک سیستم مدیریت کیفیت فرآیند گرا که متضمن ایجاد بهبود مداوم در سازمان و حرکت به سمت مدلهای TQM و تعالی سازمان است.
۴- پذیرش این سیستم توسط گروه خودرو سازی سایپا
۵- قابلیت انطباق سیستم با الزامات خودرو سازان ایرانی دیگر (ایران خودرو، کرمان خودرو و….)
۶- استفاده از مزایای عمومی سیستمهای مدیریت کیفیت
دامنه کاربرد:
با توجه به موارد مندرج در مشخصة فنی ISO/TS 16949:2002 این الزامات با هدف جلوگیری از ممیزیهای مکرر/ مختلف مراجع صدور گواهینامه و ایجاد یک رویکرد واحد در مورد سیستمهای مدیریت کیفیت سازمانهای تولید کننده و تامین کننده قطعات خودرو تدوین شده است. این مشخصه قبلی برای محلهایی از سازمان که در آنجه قطعات مشخص شده توسط مشتری برای تولید و یا خدمات پس از فروش ساخته می شوند کاربرد دارد. بخشهای پشتیبان (مانند مراکز طراحی ، دفتر مرکزی و مراکز توزیع) به عنوان بخشی از سازمان ممیزی می شوند ولی نمی توانند به تنهایی گواهینامه دریافت نمایند این مشخصه فنی می تواند برای زنجیره تامین خودرو سازی نیز استفاده شود. (پیمانکاران فرعی ، قطعه سازان طرف قرارداد با خودرو ساز)

استاندارد OHSAS 18001
در سال ۱۹۹۸ کمیته ای متشکل از انستیتو استاندارد بریتانیا، شرکتهای اصلی گواهی دهنده انگلستان و سایر سازمانهای بین المللی استاندارد تشکیل شد که هدف آن تهیه و تدوین استانداردی واحد بود.
سری ارزیابی بهداشت حرفه ایaccupational health and safetyassessment series- (OHSAS 18001 ) استانداردی واحد که در پاسخ به نیاز فوری سازمانها طراحی شده و این استاندارد قابل ممیزی و اخذ گواهینامه می باشد که به دو بخش تقسیم شده OHSAS 18801 که شامل مشخصاتی می باشد که بر اساس آنها گواهی کسب می شود و OHSAS 18002 که راهنمایی جهت پیاده سازی یک سیستم مدیریت بهداشت حرفه ای و ایمنی می باشد.
ساختار OHSAS مشتمل بر ۶ بخش می باشد:
۱- نیازمندیهای عمومی
۲- خط مشی بهداشت حرفه ای و ایمنی
۳- طرح ریزی
۴- اجرا و عملیات
۵- بررسی و اقدام اصلاحی
۶- بازنگری مدیریت
ساختار استاندارد OHSAS 18001 سازگار با استانداردهای ISO 9001:2000 و ISO14001:1996 می باشد تا سازمانها به راحتی بتوانند سیستم مدیریت کیفیت محیط زیست و بهداشت و ایمنی شغلی را با یکدیگر ادغام کرده و سیستم واحدی را ایجاد نمایند.
مزایای بکار گیری استاندارد:
– تفکری طرح ریزی شده و مستند در ارتباط با بهداشت شغلی و ایمنی
– ساختاری روش برای مدیریت OHSAS
– ایجاد محیط کاری ایمن تر و سالم تر
– افزایش آگاهی و دانش در خصوص مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی
– کاهش ریسک حوادث، رویدادها و ……. های شغلی
دامنه کاربرد:
این استاندارد در کلیه سازمنهای تولیدی و خدماتی دارای کاربرد می باشد.      

استاندارد QS9000
مجموعه الزامات سیستم مدیریت کیفیت صنایع خودروسازی امریکا که عمدتا مربوط به شرکتهای
فورد، جنرال موتور وکرایسلر می باشد تحت عنوان QS9000 شناخته می شود .آخرین بازنگری این الزامات که در سال ۱۹۹۸ منتشر شده است حاوی دو بخش است. بخش اول این الزامات در قالب الزامات عناصر بیست گانه ISO9001:1994 تدوین شده است که در متن هریک ازعناصر بیست گانه الزامات مشترک سه خودروساز بزرگ(Big Three) به الزامات اصلی استانداردISO9001 اضافه شده است. بخش دوم استاندارد حاوی الزامات منحصر به فردهریک از خودروسازان آمریکای است.این الزامات توسط کمیته ای به نام گروه کاری صنایع خودرو (AIAG) که متشکل از نمایندگان صنایع خودروسازی امریکا است تدوین شده است.QS9000 یکی از شناخته شده ترین الزامات ویژه صنعت خودرو درجهان است که علاوه بر سازمانهای طرف قرارداد، خودروسازان آمریکا که الزام به استقرار این سیستم دارند، بسیاری از قطعه سازان جهان داوطلبانه اقدام به استقرار این سیستم کرده اند.     علاوه بر نظامنامه مرجع الزامات سیستم کیفیت ( QSR ) که شالوده اصلی والزامات این سیستم را تشریح میکند مجموعه الزاماتQS9000 حاوی ۵  سند مرجع دیگر نیز میباشد که با الزامات اصلی تحت عنوان six pack شناخته می شوند.در متن الزامات QSR درمواردی که ضرورت داشته باشد به این ۵ نظامنامه ارجاع داده شده است. این ۵ نظامنامه مرجع عبارتند از:
۱- طرح ریزی پیش هنگام کیفیت محصول و طرح کننرل (APQP&CP)
۲- تجزیه وتحلیل حالات بالقوه خرابی وآثار آن (FMEA)
۳- کنترل آماری فرآیند (SPC)
۴- تجزیه و تحلیل سیتمهای اندازه گیری(MSA)
۵- فرآیند تایید قطعات تولیدی (PPAP)
هر چند در اغلب سیستمهای کیفیت صنعت خودرو استفاده از پنج ابزار فوق به نوعی الزامی است ولی  منسجم ترین نظامنامه های مرجع در خصوص تکنیکهای MSA  ، SPC ، FMEA مربوط به مجموعه الزمات QS 9000است که در سایر سیستمها نیز از این مراجع استفاده می شود
البته در مورد APQP و PPAP هر یک از خودرو سازان الزمات خاص خود را دارند که تا حدودی با APQP ,PPAP سازگار و قابل انطباق است به عنوان مثال در ایران خودروسازان از فرایندی تحت عنوان SQA برای تشریح الزمات خود در مورد تکوین و توسعه محصولات جدید و فرآیند تایید آن استفاده می کنند که از نظر اصولی با الزامات QS 9000 دارای نقاط اشتراک زیادی می باشد.
با توجه به فراگیری کاربرد QS 9000 بین قطعه سازان سراسر جهان صدور گواهی توسط موسسات گواهی دهنده در اغلب نقاط جهان حتی برای قطعه سازانی که با خودرو سازان آمریکا طرف قرارداد نیستند رایج بوده و قطعه سازا ن دستیابی به این گواهینامه را به عنوا ن یک هدف کیفیتی که بیانگر تکامل سیستم کیفیت آنهاست مد نظر قرار می دهند .
مزایای بکارگیری استاندارد:
۱- امکان اخذ گواهی معتبر از موسسا ت گواهی دهنده که بیانگر رشد و کمال سیستم کیفیت سازمان است
۲- استفاده از مراجع مکتوب علمی کاربردی جهت بکار گیری موثر تکنیکهای پیشرفته کیفیتی
۳- جلب اعتماد مشتریان  در خصوص توامندی کیفیتی سازمان
۴- ایجاد قابلیت تطبیق سیستم کیفیت سازمان با الزامات خودرو سازان داخلی
۵- استفاده از مزایای عمومی استقرار سیستمهای کیفیت در سازمان
دامنه کاربرد:
طبق موارد ذکر شده در مقدمة QS 9000 (نظامنامه مرجع QSR ) نظام مدیریت کیفیت QS 9000 برای عرضه کنندگان داخلی و خارجی زیر که با صنایع خودرو آمریکا مرتبط هستند الزام شده است:
– تامین کنندکان مواد اولیه
– تامین کنندگان قطعات و وسایل تولید و یدکی
– تامین کنندگان عرضه کننده خدمات (عملیات حرارتی ، رنگ، پوشش و……..)

استاندارد Sogedac
نظام مدیریت کیفیت EAQF در حال حاضر رایج ترین نظام مدیریت کیفیت ویژه صنایع خودرو در ایران می باشد. این نظامنامه توسط اغلب شرکتهای خودرو سازی فرانسه طراحی شده است در ایران تحت عنوانSogedac  شناخته شده است در حال حاضر ویرایش ۱۹۸۷ آن توسط اغلب شرکتهای خودروساز مرجع بوده  و شرکت ساپکو ( ایران خودرو) ویرایش سال ۱۹۹۰ آن را مبنا قرار داده است آخرین  ویرایش این نظام که ۱۹۹۸ در فرانسه منتشر شده است در قالب عناصر بیست گانه ISO 9000 تدوین شده است محتوای این نظام شامل الزمات استاندارد ISO 9000 سال ۱۹۹۴ به عنوان مبنا بوده  ودر هر بخش از عناصر بیست گانه خواسته های خاص خودروسازی اضافه شده است این نظام به نمایندگی از شرکتهای تامبوت، سیتروئن و ……………. توسط شرکت Sogedac مورد ارزیابی قرار می گیرد از این رو این نظام به همین نام نیز شناخته می شود
مجموعه مدارک EAQF شامل پرسشنامه « ارزیابی تواناییهای کیفیت عرضه کنندگان» و خطوط راهنمای مراحل مختلف فرآیند « تضمین کیفیت عرضه کنندگان » (SQA) می باشد.
مزایای بکار گیری استاندارد:
– امکان عقد قرارداد با شرکتهای ساپکو و سازه گستر
– کاهش هزینه ها
– بالا بردن کیفیت محصول
– و بقیه مزایایی که در استانداردهای سیستمهای مدیریت کیفیت ذکر شده است
دامنه کاربرد:
کلیه تولیدکنندگان قطعات خودرو طرف قرارداد با تولید کنندگان  خودر وایرانی جزو دامنه کاربرد این استاندارد قرار می گیرند.

مدل تعالی سازمانی
یکی از نیازهای واحدهای دارای سیستم کیفیت در جوامع صنعتی ارتقا و تعمیق سیستم کیفیت به موازات رشد سازمان می باشد. از طرفی سیستمهای مدیریت کیفیت در خصوص برخی موارد و فعالیتهای سازمانها سکوت کرده اند لذا سازمانهای مختلف پس از رسیدن به درجه ای از بلوغ سازمانی این استانداردها را پاسخگویی نیازهای رو به تعالی خود نمی بینند. با توجه به این موارد وجود مدلهای عملی و اجرایی جهت استقرار TQM به صورت قابل ارزیابی ضرورتی برای پاسخگویی به نیاز سازمانها است.
اولین گام اجرایی در این زمینه با تعریف مدل جایزه دمینگ در ژاپن برداشته شد و پس از آن در ایالات متحده آمریکا و اروپا نیز مدلهایی برای پر کردن خلاء چنین جایزه بزرگی ارایه شد. جایزه کیفیت ملی مالکوم بالدریج (MBNQA) بر اساس نوعی مدل ارزیابی سازمانها در آمریکا تعریف شده و مدل اروپایی آن در سال ۱۹۹۱ در نشست بنیاد اروپایی برای مدیریت کیفیت (EFQM) تحت عنوان جایزه کیفیت اروپایی (EQA) مطرح شد.
این جوایز در کشورهای مختلف به برترین شرکتها که به نحو موثرتری به TQM عمل می کنند اعطا می شود تا به ایجاد نوعی رقابت در تعالی و رشد سازمانها کمک نماید.
مدل جایزه ملی تعالی سازمانی ایران نیز از مدل اروپایی آن (EFQM) اقتباس شده است و از سال ۱۳۸۲ اعطای جوایز آن در ایران شروع شده است. در این مدل بر اساس ارزیابی سازمانها و میزان نزدیکی آنها به TQM سه نوع تندیس (تندیس زرین برای بهترین سازمان، تندیس سیمین برای سازمان دوم و تندیس بلورین برای سازمان سوم) و دو نوع گواهینامه اهتمام به اجرای TQM در نظر گرفته شده است که به بهترین سازمان در هر زمینه کاری مشروط به کسب حداقل امتیاز لازم ارایه می شود.
در این مدل، ارزیابی بر اساس تلاشها و فعالیتهای سازمان و نتایج حاصله انجام می شود. بخش و فعالیتها یا اقدامات اجرایی سازمان تحت عنوان توانمند سازها شامل ۵ گروه معیار (رهبری، خط مشی و راهکار، مدیریت مشارکتی، منابع و فرآیندها) و نتایج حاصله از توانمند سازها شامل ۴ گروه معیار (رضایت کارکنان، رضایت مشتری، تاثیر بر جامعه و نتایج) می باشد که با چک لیست های، مخصوص توسط ارزیابان آموزش دیده ارزیابی و امتیاز دهی می شود.

مزایای به کارگیری:
– انجام خود ارزیابی بر اساس این مدل به سازمانها کمک می کند تا وضعیت خود را نسبت به سازمانهای موفق ارزیابی نمایند و نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنند.
– وجود هدف در فرآیند استقرار انگیزه لازم جهت اعتلای سازمان را برای مدیران و کارکنان ایجاد می کند.
– فضای رقابتی کسب جوایز به تسریع در رشد سازمانها کمک می کند که شعار« کیفیت راه بدون پایان» را جامعه عمل بپوشاند.
– ارزیابی ها و گزارشات آن فضای مناسبی جهت الگوبرداری از بهترینها (Benchmarking) را فراهم می کند.
– کسب جوایز حاصل از مدل (با توجه به دشواری دریافت آن) دستاورد بزرگی برای سازمان ایجاد می کند.
دامنه کاربرد:
کلیه سازمانهای تولیدی و خدماتی که قدمهای اولیه برای استقرار سیستمهای مدیریتی مختلف را برداشته و نیاز به مدلهای متعالی برای رشد و بلوغ سازمان دارند.

مدیریت استراتژیک
وقوع تغییرات متنوع در زمینه های علمی، تکنولوژی و فرهنگ همراه با تغییر الگوی رفتاری آحاد جامعه موجب می شود تا موفقیت سازمانها در فضای تجاری مورد نظرشان بستگی مستقیم به استفاده از فرصتهایی که در این تحولات ایجاد می شود داشته باشد. تغییرات و تاثیرات آن بر بازار کسب و کار سازمانها امروزه نه تنها دارای بازتاب ملی که انعکاسی در سطح بین المللی دارد و در این فرآیند جهانی سازمانهایی موفق خواهند بود که بتوانند با درک صحیح از شرایط و موقعیتهای پیش رو تصمیمات مناسبی اتخاذ نمایند.
مدیریت استراتژیک که ابزاری برای تحلیل صحیح وضعیتهای این چنینی و تعریف راهکارهای بهینه ذیربط است به صورت زیر تعریف می شود:
راهبری و هدایت فرآیند خلق شرایطی برای آینده سازمان و اتخاذ و اجرای تصمیماتی برای واکنش مناسب نسبت به مقتضیات محیطی است. مدیریت استراتژیک یک واسطه هوشیار و آگاه، در تاثیرگذاری و تاثیر پذیری تعاملات درون و برون محیطی است.
با توجه به اینکه مقوله مدیریت استراتژیک در واقع فرآیندی جهت تعریف، اجرا و کنترل استراتژی سازمان است لازم است تعریفی نیز از استراتژی ارایه شود. با توجه به تعاریف مختلف ارایه شده در متون علمی، تعریف زیر می تواند بیانگر مفهوم استراتژی باشد:
در عرصه سازمانی استراتژی ، فراهم آوردن شرایطی است که با توجه به اطلاعات موجود و بر اساس قضاوت دقیق در زمان مناسب سازمان را قادر سازد تا عکس العمل مناسب (حمله یا عقب نشینی) در مواجهه با کنشهای محیط انجام دهد و با برآورد دقیق محدودیتهای رسیدن به یک موقعیت پایدار، مناسبترین موقعیت را برای خود ایجاد نماید.
مدیریت استراتژیک در فرآیند اجرای خود یک فرآیند ترکیبی (Synthetic) است و معنای این عبارت برخورداری از این نگرش است که این فرآیند کل سازمان را در پیوند با یکدیگر در نظر گرفته و مجموعه را در راستای یک هدف قرار می دهد.
لذا تصمیم گیری به موقع و توانایی تخصیص به هنگام منابع و امکانات به نقاط حیاتی است که می تواند سازمان را با محیط و مقتضیات آن سازگار کند. پیش بینی آینده، خلق آن و بهره برداری از شرایطی که بوجود آورده است می تواند موسسه ای را در پاسخ و یا ایجاد پرسش برای محیط و چالشهای موجود در آن آماده نگاه دارد.
مدیریت استراتژیک چشم به رویکردهای کلان دارد یعنی آن چیزی که بتواند تاثیرات کلان بر محیط خود بگذارد، خلائی در نیازها ایجاد نماید که خود بتواند در بهترین زمان ممکن آن را پوشش دهد.
آنچه در مدیریت استراتژیک اهمیت دارد مفهوم زمان است که بستر تغییرات مادی و معنوی را به وجود می آورد. در چنین شرایطی است که استفاده از زمان و خصوصیات آن می تواند به آن شکل مادی بدهد که قابل لمس بودن در آن در عمل خشنودی کارکنان، مشتریان و جامعه به عینیت برساند.

مزایای به کارگیری:
– کمک به رشد و تعالی سازمان در محیط با استفاده از شرایط محیطی موجود
– حفظ آمادگی سازمان با پیش بینی آینده و اتخاذ راهبردهای مناسب در مقابل چالشهای حال ‌و آینده محیط
– ایجاد توان تاثیر گذاری بر محیط و رقبا
– جلوگیری از اتلاف منابع و امکانات
دامنه کاربرد:
کلیه سازمانها

منابع
۱٫ «ایزو را بشناسید – ملاقات با ایزو». ایزو. © ۲۰۰۷. بازیابی شده در ۷ سپتامبر ۲۰۰۷.
۲٫ «ایزو را بشناسید – نام ایزو». ایزو. ۲۰۰۷. بازیابی شده در ۷ سپتامبر ۲۰۰۷.
۳٫ برّی دیزجی، علی؛ روزها و رویدادها، تهران، زهد، ص۸۱.
۴٫ ماهنامه استاندارد؛ شماره۱۵۴، سال شانزدهم، تیرماه ۱۳۸۳، ص۲.
۵٫ ماهنامه استاندارد؛ شماره۱۳۳، مهرماه ۱۳۸۱، ص ۹.
۶٫ برّی دیزجی، علی؛ روزها و رویدادها، تهران، زهد، ص۸۲.
۷٫ ماهنامه استاندارد؛ سال سیزدهم، شماره ۱۳۵، ص۱.
۸٫ International Organization for Standardization. (2008, August 14). In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 15:51, August 19, 2008, from