نم و رطوبت از مهمترین عوامل تخریب سازهها و کاهش دوام مصالح ساختمانی هستند. نفوذ آب به پیها، بامها و دیوارها نهتنها موجب فرسایش فیزیکی مصالح میشود، بلکه در بسیاری موارد سبب خوردگی فلزات، زنگزدگی تأسیسات، طبلهکردن رنگها و شکنندگی بتن نیز میگردد. از اینرو، انتخاب روش مناسب برای عایقکاری رطوبتی در هر پروژهی ساختمانی نقشی اساسی در حفظ استحکام و عمر مفید بنا دارد.
در ایران، بهدلیل شرایط اقلیمی و فراوانی مواد نفتی، استفاده از قیر و گونی از گذشته تا امروز رایجترین روش جلوگیری از نفوذ رطوبت بوده است. با پیشرفت فناوری، این شیوه سنتی جای خود را به ایزوگام و عایقهای پیشساختهی مدرن داد. اما افزایش قیمت فرآوردههای نفتی، پیچیدگی نصب و محدودیت دوام، زمینه را برای ظهور عایقهای پلیمری نوین فراهم ساخت. موادی که با بهرهگیری از رزینهای اکریلاتی و استایرنی پایهآب توانستند نسل تازهای از عایقهای رطوبتی را معرفی کنند.
گذری بر روشهای سنتی
قیر بهعنوان ترکیب سیاهرنگ حاصل از تقطیر نفت خام، همواره بهدلیل نفوذناپذیری در برابر آب، چسبندگی بالا و مقاومت شیمیایی مورد توجه بوده است. ترکیب قیر و گونی، لایهای فشرده و مقاوم در برابر رطوبت ایجاد میکند و بهدلیل فراوانی مواد اولیه، از لحاظ اقتصادی مقرونبهصرفه بوده است. با این حال، ضعفهای جدی این عایق سنتی باعث کاهش کاربرد آن در سازههای جدید شده است.
از جملهی این ضعفها میتوان به پوسیدگی در اثر تغییرات دما، ترکخوردگی بر اثر نشست ساختمان، عمر کوتاه کمتر از ۱۰ سال، آلودگی محیط زیست و دشواری ترمیم اشاره کرد. علاوه بر این، اجرای قیر و گونی نیازمند حرارت ۱۵۰ تا ۲۰۰ درجه سانتیگراد است که علاوه بر خطر آتشسوزی، در محیطهای کوچک یا پر رفتوآمد، عملاً امکانپذیر نیست.
عایقهای پیشساخته (ایزوگام)
در دوران جدید، عایقهای رطوبتی پیشساخته مانند ایزوگام، با ترکیبات صنعتی قیر، پلیپروپیلن، پلیاستر و تیشو، جایگزین روشهای سنتی شدند. ایزوگامها بهصورت رولهایی با ضخامت استاندارد ۴ میلیمتر تولید میشوند و بسته به نوع مصرف (عایق بام یا عایق پی ساختمان) ویژگیهای کاملاً متفاوتی دارند.
مزایای ایزوگام شامل سبکی، سرعت نصب، مقاومت تا دمای ۱۳۰+ و سرمای ۴۰- درجه سانتیگراد، انعطافپذیری مناسب و قابلیت مقاومت در برابر فشارهای انبساط ساختمانی است. این ویژگیها موجب شده ایزوگام همچنان یکی از پرمصرفترین محصولات در بازار ساختمان ایران باشد.
با این حال، محدودیتهای فنی ایزوگام نیز قابل انکار نیست؛ از جمله کاهش کیفیت پس از شش ماه ذخیرهسازی، عمر مفید حدود ۱۵ سال، حساسیت بالا در زمان ترمیم و گران بودن عایقهای وارداتی. همچنین، پوسیدگی در اثر تابش فرابنفش و استهلاک تدریجی در شرایط نامناسب نصب، از عوامل کاهش دوام این عایق محسوب میشود.
ظهور نسل پلیمری - عایق رطوبتی بر پایه رزینهای اکریلاتی
در سالهای اخیر، پیشرفت مهندسی پلیمر و شیمی ساختمان باعث معرفی محصولی نوین با نام عایق پایه رزین اکریلاتی–استایرنی محلول در آب گردید. این نوع عایق به صورت ماستیک انعطافپذیر با ضخامت ۱ میلیمتر اجرا میشود و برخلاف قیر و ایزوگام نیازی به حرارت یا شعله ندارد.
مادهی اصلی این عایق، رزینی با مقاومت کششی حدود ۲ N/mm² است که محصول تجربیات صنعتی شرکت هوخست آلمان (Mowilith VP765) میباشد. ساختار این رزین مبتنی بر پلیمرهای امولسیونی اکریلیک، متاکریلیک و استایرن بوده و قابلیت تشکیل فیلم یکنواخت، مقاوم در برابر نفوذ آب و انعطافپذیر در دمای صفر درجه سانتیگراد را دارد.
این ترکیب بهعنوان پوششی سفید، قابل رنگپذیری و بیبو عرضه میشود و پس از خشکشدن، لایهای با چسبندگی بالا نسبت به سطوح بتن، چوب، فلز، آزبست و موزائیک ایجاد میکند.
ویژگیهای فنی و کارکردی
- ضخامت لایه: حدود ۱ میلیمتر
- درصد مواد جامد: ۷۲ تا ۷۳ درصد
- حداقل دمای تشکیل فیلم: صفر درجه سانتیگراد
- زمان خشک شدن: حدود سه ساعت در هوای ۲۵ درجه و رطوبت ۶۵٪
- انعطافپذیری در سرما: تا دمای ۱۰- درجه بدون ترک
- میزان جذب آب: تنها ۵ تا ۷ درصد پس از ۲۴ ساعت غوطهوری در آب
- PH: قلیایی ملایم (۹–۸)، مقاوم در برابر آهک و مواد سیمانی
ساختار پلیمری این عایق بر پایهی مواد کربنات کلسیم، تالک و کائولن تقویت شده تا مقاومت مکانیکی آن بالا رود و نفوذپذیری لایه کاهش یابد. در روش اجرایی، پس از تمیزکردن سطح و استفاده از پرایمر مخصوص SH700P، لایهی ماستیکی SH765M با قلم، ماله یا اسپری صنعتی روی سطح اعمال میشود. در صورت نیاز به روانسازی، تنها مقدار کمی آب یا نفت اضافه میگردد.
اجرای این پوشش بسیار ساده است و حتی افراد غیرحرفهای میتوانند آن را روی سطوح کوچک به کار ببرند؛ هر متر مربع سطح به حدود یک کیلوگرم از این ترکیب نیاز دارد.
تحلیل مزایا و دوام
در مقایسه با ایزوگام و قیر، عملکرد این نوع عایق جدید بسیار مطلوبتر ارزیابی شده است. مهمترین مزایای آن عبارتاند از:
- اجرای سریع و غیرحرارتی بدون نیاز به مشعل یا شعله مستقیم
- امکان انتخاب یا تغییر رنگ دلخواه پس از خشک شدن
- عمر مفید طولانیتر (۳۰ تا ۴۰ سال) در شرایط نگهداری استاندارد
- مقاومت بالا در برابر اسیدها، بازها و مواد شیمیایی ساختمانی
- عدم ایجاد آلودگی زیستمحیطی و فاقد مواد نفتی آلاینده
- انعطافپذیری فوقالعاده و جلوگیری از ترک سطحی بنا
- قیمت اقتصادیتر نسبتبه دوام طولانی
این ویژگیها آن را به گزینهای مناسب برای عایقکاری بامها، سرویسها، دیواره استخرها، پشتبامهای سیمانی، و حتی نمای خارجی ساختمان تبدیل کرده است.
عملکرد در شرایط محیطی
آزمایشهای انجامشده در دمایهای گوناگون، رطوبت زیاد و شرایط آزمایشگاهی نشان داده است که پس از بیش از ۵۰۰ ساعت سیکل گرما–سرما، هیچگونه ترک یا جداشدگی از سطح در نمونههای اجراشده مشاهده نشده است. این پایداری موجب میشود این عایق برای مناطق مرطوب شمال کشور یا فصول بارانی بسیار مناسب باشد.
از نظر انعطاف در برابر تغییرات درجه حرارت، ترکیب موویلیت VP765 عملکردی مشابه لاستیک داشته و پس از انبساط مکرر، ساختار خود را حفظ میکند. همین ویژگی باعث جلوگیری از نفوذ رطوبت در اتصالات بام و جدارهها میشود.
اجرای، نگهداری و ترمیم
بهترین دمای اجرا بیش از ۵ درجه سانتیگراد است و تا ۷۲ ساعت پس از اجرا نباید روی سطح راه رفت. در صورت آسیبدیدگی، ناحیهی موردهدف ابتدا با پرایمر پوشانده شده و سپس لایهی جدید ماستیک روی آن اعمال میشود تا پیوستگی کامل حاصل گردد. مواد تا شش ماه در دمای ۵ تا ۲۵ درجه سانتیگراد قابل نگهداری هستند.
نکتهی مهم آنکه میزان چسبندگی این عایق به سطح قبلی در ترمیم، بسیار بالاتر از ایزوگام است؛ در نتیجه ترمیم موضعی بدون نمایانشدن اختلاف سطح انجام میگیرد.
جمعبندی و چشمانداز آینده
نسل تازهی عایقهای رطوبتی پایهپلیمر، بر مبنای رزینهای امولسیونی اکریلاتی–استایرنی، تحولی بنیادین در صنعت ایزولاسیون ساختمان بهشمار میآید. این مواد نهتنها از نظر فنی و دوام، بلکه از لحاظ اقتصادی، اجرایی و زیستمحیطی برتری قابل توجهی نسبت به قیر و ایزوگام دارند.
افزایش تمایل بازار به عایقهای سرد و قابل شستوشو، توسعه کاربرد آنها در کف بام، سرویس بهداشتی، نماهای خارجی و مخازن آب را تسریع کرده است. انتظار میرود در آیندهی نزدیک، با بهروزرسانی فناوریهای تولید داخلی، محصولات مشابه با پایه رزینهای اکریلاتی و نانوپلیمر، جایگزین کامل ایزوگامهای سنتی در ایران شوند.